Δευτέρα 18 Μαρτίου 2013

Η ΓΡΑΦΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ

Η γραφή, όπως σωστά έχει υποστηριχθεί, είναι μία από τις δύο ή τρεις μεγαλύτερες ανακαλύψεις ή επινοήσεις του ανθρώπου σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του. Είναι το όπλο με το οποίο ο άνθρωπος ακινητοποίησε τον προφορικό λόγο, που από τη φύση του είναι φευγαλέος. Κατά τον Όμηρο "έπεα πτερόεντα".

Πινακίδα σφηνοειδούς γραφής

Φυσικά η γραφή έως ότου καταστεί ικανή να αποτυπώσει με θαυμαστή ακρίβεια την ανθρώπινη ομιλία, πέρασε από διάφορα στάδια. Ο πρωτόγονος άνθρωπος διέθετε πληθώρα εκφραστικών μέσων.   Αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα:

  • Στη Βόρεια Αμερική δύο ινδιάνοι που μιλούν διαφορετικές διαλέκτους είναι ικανοί να συζητούν επί πολλές ώρες και για διάφορα θέματα με μόνη βοήθεια τα δάκτυλά τους. 
  • Σε μερικές φυλές της Αυστραλίας για πολλούς μήνες απαγορεύεται στις χήρες να μιλούν, όμως αυτές δεν υποφέρουν καθόλου, συνηθισμένες καθώς είναι να συνομιλούν χρησιμοποιώντας τα χέρια τους. 
  • Στη Σουμάτρα μια φυλή γνωστοποιεί τον πόλεμο σε μια άλλη στέλνοντας ένα κομμάτι ξύλο με χαρακιές συνοδευόμενο από ένα πτερό, με την άκρη ενός δαυλού και ένα ψάρι. Η σημασία των συμβόλων αυτών είναι η ακόλουθη: οι χαρακιές δηλώνουν τον αριθμό των πολεμιστών, το πτερό ότι οι πολεμιστές θα είναι γρήγοροι σαν τα πουλιά, ο δαυλός ότι θα καταστρέψουν τα πάντα και, τέλος, το ψάρι ότι θα πνίξουν τους εχθρούς. 

Από το πλήθος των εκφραστικών μέσων που χρησιμοποιούσε ο πρωτόγονος άνθρωπος φαίνεται να ξεπήδησαν τα πρώτα σύμβολα της γραφής, τα οποία φυσικά ήταν εικόνες. Εδώ υπάγονται τα ιχνογραφήματα που απεικονίζονται σε τοίχους σπηλαίων πάνω σε βράχους, σε οστά κλπ.

Πήλινη πινακίδα με σύμβολα της Γραμμικής Α (1450 π.Χ.)
από τον λόφο Καστέλι Χανίων (Αρχαιολογικό Μουσείο, Χανιά)

Με βάση τι σημερινές γνώσεις μας η γραφή δεν είναι δημιούργημα μιας μεγάλης προσωπικότητας ούτε γεννήθηκε σε ορισμένο τόπο και χρόνο, αλλά σε διάφορα σημεία της γης. Για παράδειγμα σχεδόν ταυτόχρονα αναπτύχθηκαν στην 4η χιλιετία π.Χ. η ιερογλυφική γραφή στην Αίγυπτο και η σφηνοειδής στη Μεσοποταμία. Από τα διάφορα συστήματα γραφής έμειναν στάσιμα και άλλα εξελίχθηκαν και τελειοποιήθηκαν.

Στον ελληνικό χώρο η γραφή είχε την ακόλουθη εξέλιξη:
Πρωτοεμφανίστηκε στην Κρήτη γύρω στο 2000 π.Χ.. Εδώ μάλιστα μπορεί να παρακολουθήσει κανείς όλα τα εξελικτικά στάδια της γραφής:

  1.  Ιερογλυφική. Ονομάστηκε έτσι γιατί τα σημεία της αρχικά τουλάχιστον, ήταν γεγλιμμένα, δηλαδή σκαλισμένα πάνω σε σφραγίδες από πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους. Η μινωική ιερογλυφική δεν είναι μίμηση της αντίστοιχης αιγυπτιακής. 
  2. Γραμμική γραφή Α. Προέκυψε από την ιερογλυφική - κατά τον Godart η Γραμμική γραφή Α δεν γεννήθηκε από την ιερογλυφική, αλλά δημιουργήθηκε ανεξάρτητα και παράλληλα με αυτήν - με βαθμιαία σχηματοποίηση απλοποίηση και μεταφόρτωση των στοιχείων της. Εμφανίστηκε στην Κρήτη γύρω στο 1700 π.Χ. και είχε ευρεία διάδοση καθώς μαρτυράται και έξω από την Κρήτη, στην Κέα, στη Μήλο, στη Σαντορίνη, στη Σαμοθράκη και στη Νάξο. Από το σύστημα της Γραμμικής Α αναπτύχθηκε στην Κύπρο η καλουμένη κυπρομινωική γραφή που ακολούθησε εντελώς ανεξάρτητη πορεία. 
  3. Γραμμική γραφή Β. Προέκυψε από τη Γραμμική γραφή Α. Το 90% των βασικών συλλαβογραμμάτων της Γραμμικής Α απαντά και στη Γραμμική Β. οι δύο αυτές γραφές έχουν τα ίδια ιδεογράμματα και το ίδιο δεκαδικό σύστημα. Η αποκρυπτογράφηση της γραφής αυτής από τον Άγγλο αρχιτέκτονα M.Ventris το 1952, που δίκαια χαρακτηρίστηκε ως το σημαντικότερο φιλολογικό γεγονός του 20ου αιώνα, έδειξε ότι γλώσσα των κειμένων της Γραμμικής γραφής Β είναι η ελληνική. Επομένως η Γραμμική γραφή Β είναι η πρώτη ελληνική γραφή. 

Πήλινη πινακίδα Γραμμικής Α.

Πότε ακριβώς και που οι Μυκηναίοι Έλληνες, προσαρμόζοντας τη Γραμμική Α στις ανάγκες της γλώσσας τους, δημιούργησαν τη Γραμμική γραφή Β δεν το γνωρίζουμε. Βέβαιο μόνο είναι ότι την τέχνη της γραφής όπως και πολλές άλλες τεχνικές, τη διδάχτηκαν από τους Μινωίτες. Το γεγονός ότι η Γραμμική Β παρουσιάζει εκπληκτική ομοιομορφία σε όλα τα μυκηναϊκά ανάκτορα υπαγορεύει να δεχθούμε ότι η γραφή αυτή δημιουργήθηκε σε ορισμένο μυκηναϊκό κέντρο και από εκεί διαδόθηκε στα άλλα. Το κέντρο αυτό θα μπορούσε να είναι τόσο η Κνωσσός όσο και οι Μυκήνες οι οποίες και με βάση τα μυθολογικά δεδομένα υπήρξαν η πολιτισμική πρωτεύουσα του μυκηναϊκού κόσμου.


Πηγή: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 
         Τόμος 1
         Εκδόσεις ΔΟΜΗ ΑΕ


___________________________________________________________

Μπορείτε επίσης να διαβάσετε:

ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ


Δεν υπάρχουν σχόλια: